“Mises’in argümanının tamamı şudur, teorisyen herhangi bir ürünün üretiminin artması, genelde sadece başka bir ürünün üretim miktarının azaltılması ‘pahasına’ mümkün olduğunu fark etse bile, piyasa fiyatları olmadan kimse bu ‘paha’ nın ne kadar büyük olduğunu bilemez.”[30]

Üretim faktörlerine paha biçmek hesaplama probleminin özünü oluşturur. Paha biçmek tarafından kastedilen, girişimcilerin yatırımın gelecekteki getirisini öngörmeye çalışıp bu doğrultuda üretim faktörlerine fiyat teklifi sunduğu süreçtir. Girişimcilerin beklentileri sıradan dille aktarılabilecek bir bilgi değildir, bu bilgi sadece ödemeye razı olduğu fiyatlar türünden komplike piyasa sistemleriyle iletilebilir. Bu sadece bireylerin, üretim faktörlerin getirilerinin değerlendirilmesini gerçek piyasa fiyatları olarak yansıtabildiği bir ekonomik sistemde gerçekleşebilir.[23] Merkezi planlayıcının atadığı sayılar kendi inançları ve fikirlerini yansıtır, kaynağın alternatif kullanımlarının değerlendirilmesini değil. Bir entelektüel iş bölümü gereklidir, bu tek bir irade olarak çalışan sosyalist planlayıcısı yerine, birden fazla bilinç veya iradenin piyasada davranış sergilemesini gerektirir.

“Bir elektrik mühendisinin saatlerinin, bir hademeninkinden değerli olup olmadığını, değerliyse ne kadar daha değerli olduğu ve üretilen son üründe, her üretim faktörünün ne kadar katkı sağladığı sorusu sadece tüketici tercihlerinin üretim yapısının etapları boyunca aktarılmasıyla cevaplanabilir.”[1

Gerçekte dünya sürekli değişim halindedir. Mises, bir ekonomide olan 6 ana değişimi listelemektedir:[10] 1. Doğadaki değişimler. İnsan eylemlerinden bağımsız olan doğa değişimleri, örneğin iklim; ama aynı zamanda insanlara bağlı olarak gerçekleşen,  toprağın verimsizleşmesi veya mineral kaynaklarının tükenmesi gibi operasyonlar.2.  Nüfusun miktarı ve kalitesindeki değişimler.3. Üretim araçlarının miktarında ve kalitesindeki değişimler.4. Üretim tekniğindeki değişimler5. Emeğin organizasyonundaki değişimler6. Talepteki değişimler, tüketicilerin istediği ürünlerin kalitesinde ve miktarındaki değişimler.

Bir projede harcanan her gram çelik başka bir projenin gerçekleştirilmesinde harcanabileceğine göre her birine ne kadar harcanacağına nasıl karar verebiliriz? Eğer girişimci zarar ediyorsa (yani masraflar yatırımın getirisini aşıyorsa) ekonomiden, başka bir yerde daha acil şekilde istenen kaynakları eksiltiyor demektir,

Merkezi planlayıcının, döneminin tüm teknolojik bilgisine, var olan tüm üretim faktörlerinin tam bir envanterine ve olabilecek en iyi niyete sahip olduğunu farz eder.

Masraf hesaplama piyasa ekonomisinde mühim bir rolü vardır, bu rol girişimcilere üretim girdilerinin başka üretim kanallarında daha çok ihtiyaç duyulup duyulmadığını göstermektir. Tüm üretim araçlarının fiyatları, farklı projelerin gerçekleştirilmesi için rekabet eden girişimciler tarafından sunulan tekliflerle yükselir ve azalır. Mesela çeliği ele alalım. Çeliğin fiyatı köprüler, gökdelenler, arabalar üretmek isteyen girişimciler tarafından yükseltilir. Bunun nedeni girişimcilerin bu projelerin getirisinin üstlenilen masraftan daha yüksek olacağını düşünmeleridir.

Bu makalede, sosyalist bir ekonomide kâr-zarar hesaplaması olamayacağından dolayı merkezi planlayıcıların kaynakları etkili olarak kullanamayacağını savundu.

“Direktör bir ev inşa etmek ister. Şimdi, başvurulabilecek birçok metot vardır. Her biri direktörün perspektifinden binanın kullanımı ve hizmet süresiyle alakalı bazı avantajlar ve dezavantajlar sunar; her biri başka inşaat materyali, emek gücü ve üretim periyodu gerektirir. Direktör hangi metodu seçmelidir; harcanacak çeşitli materyalleri ve emek türlerini ortak bir paydaya indirgeyemez. Bu yüzden onları karşılaştıramaz. Bekleyiş süresine (üretim periyodu) veya servis süresine belli bir sayısal değer veremez. Kısaca, harcanacak masrafları ve edilecek kazancı karşılaştırırken aritmetik bir operasyona başvuramaz. Mimarlarının planlarında birçok farklı türden eşya vardır, bu planlar çeşitli materyalin fiziksel ve kimyasal özelliklerini; makinelerin, araçların ve prosedürlerin fiziksel verimliliğini gösterir. Bütün bu bilgiler birbiriyle bağlantısız kalır. Aralarında bir bağlantı kurmanın yolu yoktur. Direktörün bir projeyle karşılaştığındaki durumunu hayal edin. Bilmesi gereken şey projenin gerçekleştirilmesinin refah arttırıp arttırmayacağıdır, yani daha acil olduğu düşünülen bir isteği engellemeden var olan zenginliği yükseltip yükseltemeyeceği. Aldığı raporların hiçbiri bu problemi çözme imkanı sağlamaz.”[5]

Sosyalist ekonomide üretim araçlarını sadece bir kurum, yani devlet, sahiplendiğinden dolayı, serbest piyasada olduğu gibi üretim araçlarının takası gerçekleşmez. Bu araçlar el değiştirmez ve alıcı-satıcı ilişkisi yok olur. Üretim araçlarının el değiştirmemesi bu araçlar için bir piyasa oluşmasını engeller. Eğer üretim araçları için bir piyasa yoksa aynı zamanda bu araçların fiyatları olması da mümkün değildir çünkü fiyatlar piyasadaki alıcıların ve satıcıların birbirine sunduğu ticari tekliflerden ortaya çıkan bir fenomendir. Üretim araçlarının fiyatları yoksa herhangi bir projenin kârlı olup olmadığını bilmek imkansızdır çünkü üretimde kullanılan tüm kaynakları ortak bir birim olmadan toplayamayız. Başka bir deyişle, kapitalist ekonomide girişimciler heterojen üretim araçlarının değerlerini para fiyatlarını kullanarak toplayabilir ve masrafları hesaplayabilir. Sosyalist bir ekonomide üretim araçlarının fiyatları olmadığı için merkezi planlayıcı masrafları hesaplayamaz.